แรงศรัทธา

ในวันเพ็ญที่พระจันทร์เสวยวิสาขฤกษ์  หรือวันเพ็ญเดือน  ๖  ในราตรีนั้น  พระโพธิ์สัตว์ได้ตรัสรู้สัมมาสัมโพธิญาณ  โพธิ  หมายความว่า  การตรัสรู้  ความรู้  ความตื่น  หรือ ความเบิกบาน  จึงเรียกพระนามผู้ตรัสรู้ว่า  พระพุทธเจ้า  แปลว่า  ผู้รู้  ผู้ตื่น  ผู้เบิกบาน  เหตุการณ์นี้เกิดขึ้นที่ใต้ต้นไม้  อัสสัตถะ  หรือไม้ไทร  เพราพระพุทธเจ้าตรัสรู้ใต้ต้นไม้อัสสัตถะ  ต้นไม้นี้  จึงเรียกว่า  โพธิพฤกษ์

ภาษาปากว่า   ต้นโพธิ์  สถานที่ตรัสรู้อยู่ใกล้แม่น้ำเนรัญชรา  ตำบลอุรุเวลาเสนานิคม  ในแคว้นมคธ  ซึ่งมีเมืองราชคฤห์เป็นเมืองหลวง 

เจดีย์พุทธคยา  สถานที่ตรัรู้ขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้า

คำว่าเนรัญชรา  ในภาษาสันสกฤตว่า  ไนยรัญจนะ  แปลว่า  แม่น้ำที่มีสีใสสะอาด  ปัจจุบัน  ชาวบ้านแถบนั้นเรียกว่า  ลิลาชัน (Lilajan)   หรือ  แม่น้ำ  ฟัลดูร์  สมัยพุทธกาล  แม่น้ำคงใสสะอาดเป็นร่องลึก  แต่ปัจจุบัน  เนรัญชรา  มีแต่ทรายเต็มไปหมด  ทางน้ำไหลก็ตื้นเขินมาก  และผู้คนสามารถเดินข้ามฝั่งไปมาได้ 

ที่เห็นไกลๆคือเจดีย์พุทธคยา

บรมครูปูฤาษี ผู้ทรงฤทธิ์

                         เรื่องราวเกี่ยวกับพระฤาษีหรือพ่อแก่ในตำนานนั้นมากมายหลายเรื่อง  โดยเฉพาะในประเทศไทยและอินเดียมักจะมีเรื่องเล่าเกี่ยวกับพระฤาษีต่างๆ  ไม่น้อย  ทั้งที่เกี่ยวพันกับนิทานพื้นบ้านบ้าง  เป็นผู้ประสิทธิ์ประสาทวิชาความรู้ต่างๆ บ้าง  ลักษณะพระฤาษีแบบไทยๆ  นั้น  จะแตกต่างออกไปจากฤาษีของประเทศอินเดีย  ตั้งแต่การแต่งกายที่อินเดียนิยมนุ่งห่มผ้าย้อมสีแบบจีวรพะที่นับถือเป็นสีนักบวช...

ระดับชั้นของพระฤาษีตามคัมภีร์ปุราณะ

       ถ้าจะแบ่งพระฤาษีออกเป็นระดับชั้นหรือกลุ่มๆ ตามคัมภีร์ปุราณะ  ได้แบ่งประเภทของพระฤาษีออกทั้งหมดเป็น  ๗  ระดับ  ในแต่ละระดับนั้นมีบทบาทและความสำคัญแตกต่างกันออกไป ดังนี้

๑.พรหมฤาษี  เป็นฤาษีที่ถูกยกย่องนับถือว่าเป็นฤาษีที่เป็นชนชั้นในวรรณะพรหมณ์

๒.เทพฤาษี  เป็นฤาษีที่กำเนิดจากเทพบนสวรรค์

๓.ราชฤาษี  เป็นฤาษีที่มียศศักดิ์สูงส่งระดับพระราชามหากษัตริย์

๔.มหาฤาษี  เป็นฤาษีที่เป็นมนุษย์ธรรมดา

๕.บรมฤาษี  เป็นฤาษีที่สำเร็จญาณสมาบัติ  มีญาณแก่กล้า

๖.ศรุตฤาษี  เป็นฤาษีผู้ประพันธ์บทคัมภีร์พระเวทต่างๆ

๗.กาณฑฤาษี  เป็นฤาษีผู้มีบทบาท  มีส่วนร่วมประพันธ์บทคัมภีร์พระเวทต่างๆ

พรหมฤาษี

พระพรหมฤาษี  หรือพระฤาษีชั้นพรหมนั้นถูกยกย่องนับถือกันว่า  เป็นชนชั้นพราหมณ์

ผู้ที่ถูกจัดให้เป็นบุคคลในวรรณะพราหมณ์นั้น  หมายความว่าเป็นวรรณะที่สูงและมีเกียรติมาก  เชื่อกันว่า   พระฤาษีที่อยู่ในชั้นนี้หมายถึง  เป็นผู้สืบเชื้อสายมาจากพรหมเทพที่บำเพ็ญ

พรตบนสรวงสวรรค์ชั้นดาวดึงส์  พระฤาษีที่สำคัญมีความโดดเด่นในระดับนี้  คือพระฤาษี

วิศวามิตร  เป็นผู้ประพันธ์แต่งมหากาพยือันยิ่งใหญ่

  พระฤาษีที่คนไทยเราเรียกว่า  พระฤาษีโคดม  พระฤาษีนารอด  ก็ล้วนเป็นพระฤาษีในระดับนี้

เทพฤาษี

พระฤาษีในระดับนี้  เป็นพระฤาษีที่เกิดขากเทพบนสวรรค์  และเกิดความเลื่อมใส  จึงได้ถือบวชครองเพศเป็นฤาษี  เพื่อบำเพ็ญพรตสร้างสมบารมี  พระฤาษีระดับนี้ถือกันว่า  เป็นระดับชั้นที่สูงระดับหนึ่ง

เทพเทวะบนสรวงสวรรค์หลายองค์ต่างก็มีช่วงเวลาที่แบ่งภาคลงมาบำเพ็ญตบะบารมีถือเพศเป็นพระฤาษีเพื่อเสริมสร้างตบะบารมีให้สูงยิ่งๆ ขึ้น เช่น  พระศิวะ  เป็นต้น  และในคัมภีร์ได้กล่าวไว้ว่า พระพฤหัสบดีก็เป็นเทพฤาษีเช่นกัน  โดยที่พระอิศวรได้นำเอาศีรษะพระฤาษีมาเสกให้เป็นเทพครองดาวพฤหัส  พระพฤหัสจึงได้ชื่อว่าเป็นเทพที่ถือศีล  ทรงธรรม และบำเพ็ญบารมีเป็นพระฤาษีจนเป็นที่เคารพยกย่องว่า  เป็นพระอาจารย์ของงเหล่าทวยเทพทั้งปวง  ท่านเป็นพระฤาษีมานานมาก  นานกว่าพระฤาษีองค์ใดที่ปรากฏบนโลกนี้  เพราะเหตุนี้เองผู้คนจึงถือเอาว่า  วันพฤหัสบดีเป็นวันครู

ราชฤาษี

เป็นฤาษีที่มียศศักดิ์สูงส่งระดับพระมหากษัตริย์   หรือเจ่าชายผู้มียศศักดิ์ฐานะเป็นผู้ครองเมือง  เมื่อเกิดศรัทธาในการมีชีวิตอันสงบสันโดษอยู่ในป่าเขาลำเนาไพร  และปรารถนาที่จะบำเพ็ญภาวนาเพื่อตั้งตนอยู่ในศีลธรรม  สละราชสมบัติยศถาบรรดาศักดิ์  เมื่อมาถือบวชครองเพศเป็นพระฤาษี  บรรดาพระฤาษีเหล่านี้จะถูกเรียกว่า  ราชฤาษี  เพราะเป็นพระฤาษีที่กำเนิดมาจากพระราชาหรือกษัตริย์

              อย่างเช่น  พระเวสสันดร  ทรงเป็นเจ้าชายรัชทายาทในฐานะกษัตริย์  เมื่อทรงสละราชสมบัติออกบวช  ในช่วงแรกๆ  ได้บวชเป็นพระฤาษีใช้ชีวิตอยู่ท่ามกลางป่าดงพงไพร  พระราม- พระลักษณ์  ที่เคยออกบวชไปอยู่ป่า  ครองเพศเป็นพระฤาษีนุ่งห่มหนังสัตว์  บริโภคผลหมากรากไม้บำเพ็ญภาวนาก็ถือเป็นพระราชฤาษีด้วยเช่นกัน

มหาฤาษี

เป็นฤาษีที่เป็นมนุษย์ธรรมดา  ไม่ได้เป็นเทพ พรหม หรือพระมหากษัตริย์แต่อย่างใด  ก่อนบวชเป็นฤาษีก็เป็นเพียงคนธรรมดาทั่วไป  แต่พอครองเพศบวชเป็นฤาษีแล้วเกิดความมุ่งมั่นตั้งใจปฏิบัติธรรม  ตั้งจิตแน่วแน่ในการบำเพ็ญตบะ  จนบารมีแก่กล้าสูง  มีฤทธิ์เดชด้วยเวทมนต์ที่ศักดิ์สิทธิ์จนนับได้ว่า  เป็นมหาฤาษีที่เหล่าทวยเทพเทวดารวมทั้งพญายักษ์พญามาร  ต่างก็เกรงใจนับถือเลื่อมใสในบารมี

พระฤาษีในระดับนี้ที่เป็นที่รู้จักทั่วไป  ได้แก่

พระฤาษีวาลมิกิ  เป็นผู้ประพันธ์เรื่องรามายณะ  อันเป็นมหากาพย์ที่ยิ่งใหญ่ที่สุดของอินเดีย

ความคาดหวังในวันวาน

ที่จริงการเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น  เมื่อมองอย่างผิวเผินก็น่าจะสรุปได้ว่าทำให้ชาวนาและสิ่งที่เกี่ยวข้องกับการทำนาได้รับผลดีมากขึ้นกว่าเดิม  หรือที่เรียกว่ามีความเจริญขึ้นกว่าเดิม  หรือน่าจะมีความสุขในชีวิตมากกว่าเดิม  เช่นครอบครัวมีความอบอุ่นมากกว่าเดิม  มีทรัพย์สินเงินทองมากกว่าเดิม  ไม่มีหนี้สิน  ลูกหลานได้เล่าเรียนสูงขึ้น  ลูกหลานมีโอกาสได้ทำงานเป็นเจ้าคนนายคนมากขึ้น  มีสุขภาพดีขึ้น 

ความเป็นจริงในวันนี้

            แต่ทว่าความเป็นจริงอันเป็นสถานการณ์ที่เกิดขึ้นเป็นอยู่ในชีวิตชาวนาวันนี้กลับไม่เป็นเช่นนั้นเลย  ผู้ที่ประสบความสำเร็จความสมหวังและมั่งมีมั่งคั่งมากยิ่งขึ้น  กลับกลายเป็นกลุ่มนักธุรกิจ  นักลงทุน  พ่อค้าข้าว  เจ้าของโรงสี  ผู้ผลิตและจำหน่ายเครื่องมือเครื่องใช้เครื่องจักรกลเพื่อการเกษตร  และดูเหมือนว่าสินค้าและเงื่อนไขต่าง ๆ ที่คนกลุ่มนี้ต้องการได้ฝังรากลึกลงสู่แบบแผนการทำนาที่ยากจะสลัดได้ด้วยกำลังความสามารถของชาวนาคนใดคนหนึ่ง

วันพรุ่งนี้

            เมื่อพิจารณาสถานการณ์ของชาวนาที่เป็นอยู่ในวันนี้พร้อมสาเหตุความเป็นมาตั้งแต่วันวานรวมทั้งความคาดหวังที่เกิดขึ้นแล้ว  จะเห็นแนวโน้มในอนาคตได้ว่าชาวนาไม่มีโอกาสที่จะรักษามรดกทางสังคมและวัฒนธรรมไว้ได้  หากปล่อยให้การเปลี่ยนแปลงยังคงเป็นไปอย่างนี้  ที่สำคัญคือเมื่อการทำนากลายเป็น  การทำนาคือชีวิต  การทำนาคือองค์รวมแห่งชีวิต  การทำนาไม่ได้มีความหมายเพียงการปลูกข้าวไว้กินหรือขายอย่างเดียวแต่หมายถึงทุกสิ่งทุกอย่างในการดำรงชีพ  ทุกสิ่งทุกอย่างในความเป็นคน  เมื่อการทำนากลายเป็นการประกอบอาชีพเช่นนี้  อนาคตจึงอาจจะ  ไม่มีชาวนาในสังคมไทย  จะมีแต่  ผู้ประกอบการทำนา  และกรรมกรชาวนา  นั่นหมายถึงการล่มสลายของวัฒนธรรมข้าวที่เป็นพื้นฐานของสังคมไทยซึ่งสั่งสมกันมาเป็นเวลานาน  หมายถึงการล่มสลายของระบบสังคมที่ให้ความสำคัญต่อคุณค่าทางจิตวิญญาณ  หมายถึงการล่มสลายของระบบพึ่งตนเองของชุมชนไทย  สิ่งที่เกิดขึ้นคือคุณค่าความเป็นคน  อิสรภาพ  เสรีภาพ  ภราดรภาพ  โอกาสทางเศรษฐกิจ  สังคมและวัฒนธรรมของกรรมกรชาวนา(หรือชาวนาวันนี้ที่แปรสภาพไปเป็นผู้ใช้แรงงานในไร่นาวันพรุ่งนี้)  จะเหลืออยู่เพียงน้อยนิด  วัดผลกันตามกำลังกายหรือกำลังแรงงานที่มีอยู่เฉกเช่นที่เกิดขึ้นกับวัวควายในวันนี้

การเดินทาง

การเดินทางบางครั้งอาจจำเป็นที่จะต้องใช้ยวดยานพาหนะในการเดินทาง  ตามแต่จะมีให้ใช้บางคนอาจเกิดมาบนกองเงินกองทอง  มียวดยานพาหนะ  หรือรถยนต์คันหรูๆ  ขับขี่ไปไหนมาไหน  อย่างสะดวกสบาย  แล้วแต่โอกาสและฐานะของคน  และก็ถิ่นฐานที่จะใช้สำหรับการเดินทาง  บางครั้งไม่จำเป็นที่จะต้องมีรูปแบบตายตัว  แล้วแต่ใครจะใช้อะไรเป็นพาหนะในการเดินทางที่สะดวกแก่ตัว  ดังนั้นการเดินทางจำเป็นที่จะต้องเขามามีบทบาทสำหรับคนทุกคน  ตั้งแต่เด็กถึงผู้ใหญ่  ล้วนมีการเดินทางทุก ๆ วันตามแต่ว่าจะใช้อะไร  สำหรับการเดินทางของตัว

ในภาพนี้ก็เป็นการเดินทางโดยใช้วัวเป็นพาหนะสำหรับเดินทาง

 คนแก่กับพาหนะคู่ชีพสำหรับเดินทาง

ยวดยานฝักไข่วของการเดินทางหลายชนิดตามที่ตัวเองถนัดใช้

รถยนต์คันหรู  สำหรับผู้มีอันจะกิน  ผู้ที่มีฐานะทางการเงินที่ดีไม่ขัดสน

การใช้เรือเป็นพาหนะในการเดินทาง

รุ่งอรุณแห่งความเชื่อของอินเดีย

รุ่งอรุณแห่งแม่น้ำคงคาประเทศอินเดีย

ชาวต่างชาติก็ยังอุตสาห์มาชมการอาบน้ำล้างบาปของชนชาติอินเดีย

พระอาทิตย์กำลังขึ้น  ณ  แม่น้ำคงคา (Ganga)  ไหลผ่านเมืองพาราณสี  เป็นเมืองแห่งศาสนาพราหมณ์ที่อนุรักษ์จารีตประเพณี  สือมาไม่น้อยกว่า  4000 ปี  มีท่าน้ำที่เรียกตามภาษาพิ้นเมืองว่า  ฆาฏ

สำหรับผู้แสวงบุญได้สรงน้ำนับ  100  ท่า  เรียงรายตามคุ้งริมฝั่งคงคา  ชาวอินเดียมาอาบน้ำลอยเคราะห์  ลอยบาปนับตั้งแต่ดึกดำบรรพ์  ผู้ที่มาอาบน้ำชำระบาป  วันหนึ่ง ๆ มีเป็นจำนวนหมื่น  ยิ่งเทศการสำคัญ  วันมหาสนาน  จำนวนเพิ่มเป็นล้าน  ชาวอินเดียหวังว่า  ในชั่วชีวิตหนึ่ง  แม้เพียงครั้งเดียวก็ขอให้ได้มาอาบน้ำที่พระแม่คงคา

นอกจากนี้ยังมาท่าสำหรับเผาศพ  มากกว่า  10  แห่ง  ท่าสำหรับเผาศพที่สำคัญคือ  ท่ามณิกานิกาฆาฏ

เป็นกองฟอนและสุสานเผาศพกลางแจ้งที่ริมฝั่งพระแม่คงคา  ไฟจากเชิงตะกอนมเคยดับส่องแสงวับแวมเป็นเวลาหลายพันปี  เพราะความเชื่อว่าถ้าได้เผาศพแล้วนำอังคารลอยลงที่แม่น้ำคงคา  วิญญาณจะได้ข้นสวรรค์  ริมฝั่งเต็มไปด้วยไม้ฟืนสำหรับเผาศพตั้งสุมกองเป็นพะเนินภูเขาเลากา

มีศาสนสถาน  เทวาลัยทุกซอกทุกมุม  บ้านเรือนตั้งอยู่อย่างแออัด  ถนนก็แคบ  ประชากรมาก สัญจรกันอย่างลำบาก  มีร้านค้าตลาดขายสินค้าแพรพรรณ  ของที่ระลึก  เครื่องประดับ  สารพัด